در این مقاله می‌خواهیم در مورد چشم که یکی از اندام 5 حواس ویژه که بینایی است صحبت کنیم. ساختار چشم بخشی از گفتار دو فصل دو زیست یازدهم است که اهمیت بالایی نیز در کنکور و سئوالات تستی دارند. می‌خواهیم بیماری‌‌هایی که ممکن است برای چشم ایجاد شود، دلیل و قسمتی از چشم که درگیر بیماری می‌شود صحبت کنیم تا شما از این بخش مهم در بدن خود به خوبی محافظت کنید و از بیماری های چشم جلوگیری کنید.
ساختار چشم
برای اینکه بیماری های چشم را به خوبی بشناسیم باید با ساختار چشم آشنا باشیم. چشم انسان در قسمتی از استخوان جمجه واقع شده است که به عنوان کره یا حدقه چشم شناخته می‌شود. به دلیل حساس بودن چشم حفاظت از آن بسیار مهم است و این وظیفه به عهده پلک‌ها که از چشم محافظت می‌کنند و مانع از خشکی چشم می‌شوند؛ علاوه بر آن اشک نیز به محافظت از چشم می‌پردازد و به مبارزه با عفونت‌های باکتریایی می‌پردازد. اشک نیز به وسیله پلک به صورت کامل روی چشم پخش می‌شود. مژه نیز از ورود ذرات بزرگ به چشم جلوگیری می‌کند.
بیشتر اطلاعات محیط پیرامون را از راه دیدن و به کمک اندام حس بینایی یعنی چشم دریافت می‌کنیم. از آنجا که چشم‌ها یکی از ساختار حیاتی بدن انسان هستند مراقبت از آنها نیز ضروری است. بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات می‌تواند باعث نابینایی ، از بین رفتن جزئی بینایی یا بسیاری از عفونت‌های چشمی شود. ساختار چشم از لایه‌های متفاوتی تشکیل شده است که در کنار هم بینایی را تشکیل می‌دهند.
ساختار لایه‌های چشم
چشم از 3 لایه شامل لایه بیرونی، لایه میانی و لایه درونی تشکیل شده است.
- لایه خارجی چشم یکی از لایه‌های تشکیل دهنده چشم است که شامل صلبیه و قرنیه می‌شود.
- صلبیه پرده‌ای سفید رنگ و محکم است که رنگ سفید چشم را به وجود می آورد.
- در قسمت جلویی پرده‌ای شفاف قرار گرفته که قرنیه نام دارد.
- قرنیه ساختار سلولی دارد ولی رگ خونی ندارد به همین دلیل توسط زلالیه تغذیه می‌شود؛ اما صلبیه توسط مویرگ‌های خونی خودش تغذیه می‌شود.
مطالب مهم لایه میانی چشم:
- لایه میانی چشم از مشیمیه، جسم مژگانی و عنبیه تشکیل شده است.
- مشیمیه از لایه‌های رنگدانه‌دار و پر از مویرگ‌های خونی تشکیل شده و به چشم رنگ تیره می‌بخشد.
- در پشت قرنیه، مشیمیه خم می‌شود و یک حلقه عضلانی ایجاد می‌کند که عنبیه نامیده می‌شود.
- یک سوراخ گرد به نام مردمک در مرکز عنبیه وجود دارد.
- قسمت دیگر لایه میانی جسم مژگانی است که حلقه‌ای بین مشیمیه و عنبیه است و به زجاجیه، عنبیه و تارهای آویزی متصل است.
- این قسمت دارای ماهیچه‌های مژگانی است.
برای آشنایی با ساختار چشم به صورت کامل می‌توانید به مقاله ساختار چشم مراجعه کنید و به طور کامل درمورد ساختار چشم و نحوه‌ی فعالیت آن مطالعه کنید. یکی دیگر از مطالب مهم و کنکوری که در مقاله انواع گردش خون در بدن انسان و انواع گردش مواد در جانوران بررسی کردیم را مطالعه کنید.
مطالب مهم لایه داخلی:
- شبکیه علاوه بر گیرنده‌های نوری دارای یاخته‌های عصبی نیز است.
- داخلی‌ترین لایه شبکه چشم شبکیه است.
- شبکیه یک پرده حساس در چشم است.
- این بخش تصاویری که وارد چشم می‌شود را دریافت و آنها را به امواج عصبی تبدیل می‌کند.
- شبکیه لایه میانی کره چشم و صلبیه رگ خونی ندارد.
- در شبکیه تعداد یاخته‌های استوانه‌ای از مخروطی بیشتر است.
تطابق
تغییر همگرایی عدسی چشم هنگام دیدن اشیای دور و نزدیک و تشکیل تصویر واضح روی شبکیه را تطابق می‌گویند. در هنگام دیدن اشیای نزدیک انقباض ماهیچه‌های مژگانی شل شده و تارهای آویزی باعث ضخیم شدن عدسی چشم(افزایش همگرایی) می‌شود. در هنگام دیدن اشیای دور استراحت ماهیچه‌های مژگانی باعث سفت شدن(کشیده شدن) تارهای آویزی و باریک شدن عدسی چشم(کاهش همگرایی) می‌شود.
بیماری های چشم
شکل ویژه عدسی، قرنیه و کره چشم برای دیدن دقیق اجسام ضروری است اگر در هر کدام از قسمت‌های چشم اختلالی بوجود بیاید بینایی دچار اختلال می‌شود و درصورتی بیماری های چشم ایجاد نمیشوند که پرتوهای نور به طور دقیق همگرایی یابند و روی شبکیه متمرکز شوند.
نزدیک بینی یکی از بیماری های چشم
در این افراد پرتوهای نور که از اجسام دور باید روی شبکیه متمرکز شوند در جلوی شبکیه متمرکز می‌شود و افراد اجسام دور را به خوبی و واضح نمی‌توانند ببینند. علت آن بزرگ شدن کره چشم نسبت به اندازه طبیعی آن است که به دلیل افزایش مقدار زلالیه یا زجاجیه یا … رخ می‌دهد و می‌تواند به دلیل افزایش همگرایی عدسی نیز ایجاد شود. می‌توان با استفادهاز عینک‌هایی با عدسی مقعر(واگرا) آن را اصلاح و درمان کرد.
دوربینی یکی از بیماری های چشم
در این دسته از بیماران پرتوهایی که از اجسام نزدیک به چشم می‌رسد به جای روی شبکیه در پشت شبکیه به هم می‌رسند و این افراد واضح نمی‌بینند. دلیل ایجاد این اختلال می‌تواند به دلیل کوچک شدن کره چشم نسبت به اندازه طبیعی آن است و یا می‌تواند به دلیل کاهش همگرایی عدسی چشم باشد. برای اصلاح دوربینی و دیدن واضح اجسام نزدیک می‌توان از عینک با شیشه‌های دارای عدسی محدب (همگرا) استفاده کرد.
آستیگماتیسم
- در افراد آستیگمات، پرتوهای نور به طور نامنظم به هم می‌رسند و روی یک نقطه شبکیه متمرکز نمیشوند، بنابراین تصویر واضحی تشکیل نمی‌شود.
- کروی و صاف نبودن سطح قرنیه یا عدسی می‌تواند سبب بروز این بیماری شود.
پیر چشمی
اختلال در تطابق است که با افزایش سن و پیری ایجاد می‌شود به همین دلیل به آن پیر چشمی می‌گویند. علت آن کاهش انعطاف پذیری عدسی به دلیل ضعف ماهیچه‌های مژگانی یا سخت شدن عدسی است که باعث کاهش قدرت تطابق می‌شوند. درمان آن با استفاده از عینک‌های ویژه‌ای انجام می‌شوند.
در این مقاله به معرفی ساختار چشم و بیماری های چشم پرداختیم این بخش بسیار جذاب و معمولا برای دانش آموزان خواندنی است پس مطمئن شوید به خوبی آن را مطالعه می‌کنید. این مقاله با استفاده از جزوه مفهومی زیست یازدهم که توسط آقای حمیدرضا زارع دبیر زیست شناسی تجمع آوری شده نوشته شده است اگر می‌خواهید به جزوه و پکیج تدریس زیست شناسی در مقطع یازدهم دسترسی پیدا کنید به سایت زیست پلاسم مراجعه کنید.
