سرطان نوعی تومور بدخیم است که در اثر تقسیم بی رویه یاخته ایجاد می‌شود. عوامل مختلفی باید دست به دست هم بدهند تا فردی به سرطان مبتلا شود. این عوامل می‌توانند محیطی و یا وراثتی باشند. سرطان می‌تواند درمان و یا تشدید شود. در این مقاله قصد داریم همه نکات کنکوری مربوط به علت اصلی سرطان زیست یازدهم و همچنین تشخیص و درمان سرطان زیست یازدهم را بیان کنیم.
تقسیم بی رویه یاخته
در فرایند میتوز، ماده ژنتیکی که در مرحله s همانندسازی شده بود تقسیم می‌شود و به یاخته‌های جدید می‌رسد.
به منظور تقسیم میتوز، فام‌تن‌های پراکنده در میان هسته باید کاملا دقیق در وسط آرایش یابند تا به صورت مساوری در میان یاخته‌های حاصل تقسیم شوند.
دوک تقسیم چیست؟
وظیفه و نقش اصلی دوک تقسیم، حرکت و جدا شدن فام‌تن‌ها است. سایر ویژگی‌های دوک تقسیم عبارتنداز:
- دوک تقسیم ترکیبی از لوله‌های پروتئینی است.
- دوک‌های تقسیم به سانترومر فام‌تن‌ها متصل می‌شوند و هنگام تقسیم ظاهر می‌شوند.
- فرایند جدا شدن فام‌تن‌ها از یکدیگر و رفتن به قطبین از طریق جداسازی رشته‌های دوک متصل به سانترومر ایجاد می‌شود.
نکته بسیار مهمی که باید حتما به آن توجه کنید: همه رشته‌های دوک به سانترومر فام تن‌ها متصل نمی‌شوند.
میانک چیست؟
میانک‌ها، یک جفت استوانه عمود بر هم هستند که جهت تقسیم یاخته، در مرحله اینترفاز دو برابر می‌شوند. هر استوانه ترکیبی از تعداد زیادی لوله پروتئینی است. نکته مهم درباره میانک‌ها این است که فقط در یاخته‌های جانوری موجود هستند و در یاخته‌های گیاهی حضور ندارند.
رشتمان چیست؟
فرایند پیوسته تقسیم فام‌تن‌ها، رشتمان است. زیست شناسان برای سادگی درک این مطالب، این فرایند را تقسیم بندی می‌کنند.
مرحله فشرده شدن، ضخیم و کوتاه‌تر شدن فامینه‌ها به صورتی که با میکروسکوپ نوری قابل مشاهده باشند پروفاز است. علاوه بر این، حرکت میانک‌ها به دو طرف یاخته و تشکیل دوک تقسیم بین آن‌ها نیز در این مرحله انجام می‌شود.
در مرحله پرومتافاز، فرایند تجزیه پوشش هسته و شبکه آندوپلاسمی انجام می‌شود و رشته‌های دوک به فام‌تن‌ها می‌رسند و سانترومر فام‌تن ها نیز به رشته‌های دوک متصل می‌شوند.
متافاز مرحله ردیف شدن فام‌تن‌هایی که بیشترین فشردگی را داشته‌اند در وسط(سطح استوایی) ردیف است.
آنافاز حاصل جدایی فامینک‌ها(کروماتید‌ها) ناشی از تجزیه پروتئین‌های متصل به سانترومر فام‌تن‌ها است. این جدایی با کوتاه شدن دوک‌های تقسیم انجام می‌شود. تک فامینکی شدن فام‌تن‌ها در این مرحله اتفاق می‌افتد. تک فامینک‌ها به دو طرف یاخته(قطبین) حرکت می‌کنند.
تخریب رشته‌های دوک و تشکیل دوباره پوشش هسته در مرحله تلوفاز انجام می‌شود. در این مرحله، باز و بسته شدن فام‌تن‌ها(کروموزوم‌ها) جهت تبدیل به فامینه(کروماتین) نیز انجام می‌شود. در پایان این مرحله، یاخته دو هسته با ماده ژنتیکی شبیه به هم(مشابه) دارد.
تقسیم سیتوپلاسم
مرحله بعد از تقسیم میتوز، تقسیم اجزای یاخته بین دو سیتوپلاسم است. این تقسیم، زمینه ایجاد دو یاخته جدید را فراهم می‌کند.
سیتوکینز‌های سلول جانوری
در یاخته‌های جانوری برای تقسیم سیتوپلاسم، باید فرورفتگی در وسط آن ایجاد شود. انقباض حلقه‌ای از جنس پروتئین‌های اکوتین و میوزین موجب ایجاد این فرورفتگی می‌شود. این حلقه انقباضی در سیتوپلاسم است و به غشای سلولی متصل است. تنگ شدن این حلقه، باعث جدایی دو یاخته از یکدیگر است.
نکته بسیار مهم: روش‌های مختلفی برای ایجاد یاخته‌های چند هسته‌ای در دنیای جانوری وجود دارد. روش تقسیم میتوز، مشابه با روش تقسیم میوز 2(کاستمان 2) انجام می‌شود.
سیتوکینز‌های سلول گیاهی
در سیتوکینز‌های گیاهی، حلقه انقباضی وجود ندارد و به جای آن، صفحه یاخته‌ای وجود دارد. محل ایجاد این صفحه یاخته‌ای در محل تشکیل دیواره جدید است. اتصال این صفحه به دیواره یاخته مادری، زمینه ساز جدایی دو یاخته جدید از یکدیگر است.
نکته بسیار مهم: تشکیل صفحه یاخته‌ای حاصل تجمع و به هم پیوستن ریز‌کیسه‌های گلژی است. ریز‌کیسه‌هایی که حاوی پیش ساز‌های تیغه میانی و دیواره یاخته‌ای هستند. زمان مناسب برای تشکیل لان و پلاسمودسم، هنگام ایجاد دیواره است.
آیا تقسیم یاخته فرایندی تنظیم شده است؟
تقسیم بعضی از یاخته‌ها در بدن جانداران مانند سلول‌های بنیادی مغز استخوان(جانوران) و همچنین سلول‌ها سرلادی در گیاهان به صورت دائمی انجام می‌شود. سرعت تقسیم این یاخته‌ها نیز نسبت به برخی از شرایط و موقعیت‌های زیر متغیر است:
- شرایط نامساعد محیطی
- افزایش بیش از حد تعداد یاخته‌ها
در شرایط مذکور، تقسیم یاخته‌ها کم و یا متوقف می‌شود.
چه عواملی در تنظیم تقسیم یاخته موثر هستند؟
مهمترین عوامل تنظیم کننده تقسیم یاخته، عوامل شیمیایی و محیطی هستند که یاخته‌ها سرعت تقسیم خود را بر اساس آن‌ها تنظیم می‌کنند.
نقش عوامل محیطی در تنظیم تقسیم یاخته‌ها
در صورتی که شرایط محیطی نامساعد باشد، روتد تقسیم یاخته‌های قابل تقسیم گیاهی و جانوری کاهش می‌یابد.
نقش عوامل شیمیایی در تنظیم تقسیم یاخته‌ها
برخی از پروتئین‌ها، با فرایند‌های مخصوصی در تقسیم یاخته‌ای نقش دارند. برخی از پروتئین‌ها نیز در شرایطی تقسیم را متوقف می‌کنند. به همین ترتیب، پروتئین‌ها مانند پدال گاز در کند و تند شدن سرعت تقسیم یاخته‌ای نقش دارند.
محل آسیب دیدن گیاهان، محل تولید عامل رشدی است که از طریق تقسیم سریع توده‌ای یاخته‌ای ایجاد می‌کند که مانع از نفوذ میکروب‌ها می‌شود.
نوعی هورمون که از کبد و کلیه‌ها ترشح می‌شود اریتروپویتین است. تاثیر این هورمون بر روی مغز استخوان، باعث افزایش تولید یاخته‌های قرمز خون می‌شود.
نقاط وارسی
در برخی از مراحل چرخه یاخته‌ای، نقاطی جهت اطمینان از اتمام مراحل قبلی یاخته و آمادگی عوامل لازم برای وورد به مرحله بعدی وجود دارند. این نقاط، نقاط وارسی هستند.
تومور چیست؟
در صورتی که بین تقسیم یاخته و مرگ یاخته‌ای تعادل وجود نداشته باشد تقسیم بی رویه یاخته اتفاق می‌افتد. تومور توده‌ای یاخته‌ای است که در اثر همین تقسیمات نامنظم و بی رویه سلولی ایجاد می‌شود. دو نوع تومور خوش خیم و بدخیم وجود دارد که در ادامه جزئیات هر کدام را شرح می‌دهیم.
تومور خوش خیم
سرعت رشد این تومور بسیار کم است. همچنین سلول‌های آن در جای خود ثابت می‌مانند و منتشر نمی‌شوند. رشد تومور خوش خیم بسیار کم است و باعث آسیب به بافت‌های مجاور نمی‌شود؛ اما در صورت رشد بیش از حد ممکن است باعث بروز اختلال در عملکرد اندام‌های طبیعی بدن شود. نوعی تومور خوش خیم که در افراد بالغ شایع است لیپوما است که در نتیجه تکثیر یاخته‌های چربی ایجاد می‌شود. در صورتی که تومور از نوع بدخیم باشد سرطان است. در ادامه بیشتر درمورد تومور بدخیم صحبت می‌کنیم. همچنین علت اصلی سرطان زیست یازدهم و تشخیص و درمان سرطان زیست یازدهم را نیز شرح می‌دهیم.
تومور بدخیم(علت اصلی سرطان زیست یازدهم)
علت اصلی سرطان زیست یازدهم، تغییراتی است که در ماده ژنتیکی یاخته ایجاد شده و باعث خروج یاخته از چرخه خود است، برعکس تومور خوش خیم، سرطان به بافت‌های مجاور حمله می‌کند. توانایی متاستاز(دگرنشینی) تومور بدخیم بسیار زیاد است. یاخته‌های جدا شده از آن از طریق خون و لنف به قسمت‌های دیگر بدن می‌روند و در آنجا مستقر می‌شوند. ملانوما توموری بدخیم در یاخته‌های رنگدانه دار پوست است.
تشخیص و درمان سرطان زیست یازدهم بر اساس علت اصلی سرطان زیست یازدهم
در مبحث تشخیص و درمان سرطان زیست یازدهم، مرحله اول تشخیص به روش بیوپسی(نمونه برداری) است. در این مرحله، همه یا بخشی از سلول‌های سرطانی یا مشکوک به سرطان را نمونه برداری می‌کنند. روش کمکی نمونه برداری برای تشخیص و درمان سرطان زیست یازدهم، آزمایش خون است.
درمان سرطان زیست یازدهم نسبت به علت اصلی سرطان زیست یازدهم
بعد از بررسی علت اصلی سرطان زیست یازدهم، نوبت به مبحث درمان زیست یازدهم می‌رسد. روش درمانی در کتاب زیست یازدهم، نسبت به علت اصلی سرطان زیست یازدهم متغیر است. متدوال‌ترین روش‌های درمانی، شامل جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی هستند که هر کدام روش مخصوصی دارد.
در پرتودرمانی با استفاده از پرتو‌های بسیار قوی، یاخته‌هایی که خیلی سریع تقسیم می‌شوند تحت تاثیر قرار می‌گیرند. در روش شیمی درمانی، تقسیم یاخته‌های سرطانی در سراسر بدن با استفاده از دارو‌هایی خاص متوقف می‌شود.
شیمی درمانی دارای مضرات زیر است:
- آسیب به یاخته‌های مغز، پیاز مو و دستگاه گوارش
- ابتلا به ریزش مو، تهوع و خستگی
- ضرورت پیوند مغز استخوان در بیمارانی که تحت درمان قوی شیمی درمانی یا تابش شدید قرار می‌گیرند
تاثیر وراثت و محیط در علت اصلی سرطان زیست یازدهم
پروتئین‌ها مسئول عملکرد ژن‌ها هستند که به عنوان تنظیم کننده چرخه یاخته و مرگ نیز شناخته می‌شوند. بنابراین پروتئین‌ها در ایجاد سرطان تاثیر دارند.
عوامل محیطی که به عنوان علت اصلی سرطان زیست یازدهم مطرح شده‌اند شامل موارد زیر هستند:
- تابش‌های فرابنفش
- برخی آلاینده‌ها و دود خودرو‌ها
- مواد غذایی دودی شده
- مواد شیمیایی سرطان زا
- نوشیدنی الکلی و دخانیات
- قرص‌های ضدبارداری
- بعضی از ویروس‌ها
رابطه مرگ برنامه ریزی شده و علت اصلی سرطان زیست یازدهم چیست؟
برخی از فرایند‌ها که در برخی یاخته‌ها برنامه ریزی شده‌اند که در شرایطی خاص رخ دهند مرگ برنامه ریزی شده هستند که در صورت بروز علائمی در یاخته شروع می‌شوند. پروتئین‌های مخصوص تخریب یاخته فرایند تجزیه اجزای یاخته را شروع می‌کنند که در چند ثانیه اتفاق می‌افتد و به عنوان مرگ یاخته شناخته می‌شود. حذف یاخته‌هایی که پیر هستند و یا در اثر آفتاب سوختگی از بین رفته‌اند یکی از موانع بروز سرطان هستند. در صورتی که یاخته‌های اضافی در برخی از بخش‌های عملکردی بدن حذف شوند نیز مرگ برنامه ریزی شده یاخته اتفاق می‌افتد. زمانی که مرگ یاخته‌ها به صورت تصادفی باشد، بافت مردگی نام دارد.
جمع بندی مبحث علت اصلی سرطان زیست یازدهم
در این مقاله سعی کردیم به بررسی علت اصلی سرطان زیست یازدهم که یکی از مباحث بسیار مهم زیست یازدهم است بپردازیم. با توجه به اهمیت این پایه سعی کنید با مطالعه اصولی این پایه و همچنین تست زنی اصولی، به افزایش درصد کنکور خود کمک کنید. برای دریافت مشاوره‌های بیشتر در زمینه رشته تجربی می‌توانید با شماره 09384454600 با مشاوران زیست پلاسم تماس حاصل فرمائید.
