در این مقاله می‌خواهیم درمورد بخش دیگری از گفتار اول فصل اول زیست دوازدهم صحبت کنیم. در بخش قبل درمورد تاریخچه کشف ماهیت و ساختار دنا صحبت کردیم در این بخش به توضیح کامل درمورد ساختار نوکلئیک اسیدها خواهیم پرداخت. به دلیل اینکه این بخش بسیار پایه است اهمیت زیادی دارد به دلیل اینکه تقریبا بیشتر مطالبی که در ادامه سال دوازدهم مطالعه خواهید کرد به ساختار نوکلئیک اسیدها مربوط است.
ساختار نوکلئیک اسیدها
اسید نوکلئیک (Nucleic Acid) یکی از ماکرومولکول‌های زیستی مهم در سلول‌های ارگانیسم‌ها به شمار می‌آیند. این مولکول‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند که شامل دی اکسی ریبونوکلئیک اسید یا (DNA) و ریبونوکلئیک اسید یا (RNA) هستند. این مولکول‌های زیستی هر دو در عملکرد موجود زنده نقش اساسی دارند.
این دو نوع نوکلئیک اسید ساختارهای مشابه‌ای دارند با اینکه تفاوت‌های مهمی نیز با هم دارند. آن‌ها از مونومرهای نوکلئوتید‌ی متصل به هم ساخته شده‌اند که مانند پیوند‌های زنجیره‌ای در کنار هم قرار می‌گیرند تا پلیمر‌های اسید نوکلئیک تشکیل شوند. نوکلئوتیدها شامل یک نوکلئوزید(ترکیب قند پنج کربنه و یک باز آلی) و یک گروه فسفات است. تفاوت بین RNA و DNA در یک باز آلی و یک اتم اکسیژن در یک مولکول قند نهفته است.
نوکلئوتید شامل یک قند پنج کربنه که در دنا دئوکسی ریبوز و در رنا ریبوز نام دارد و یک الی سه گروه فسفات می‌شود. انواع بازهای آلی نوکلئیک اسیدها دو نوع است که شامل بازهای پورینی و بازهای پریمیدینی می‌شود. پورین‌ها دو حلقه داشته و پیچیده تر می‌باشند . اما پیریمیدینی‌ها تک حلقه‌ای هستند. پورین‌ها شامل بازهای آدنین و گوانین هستند؛ که در RNA و DNA دیده می‌شوند. سیتوزین، یوراسیل و تیمین سه باز پیریمیدینی مهم هستند. سیتوزین در RNA و DNA وجود دارد؛ در حالی که یوراسیل تنها در RNA و تیمین در DNA یافت می‌شود. در موارد نادر ممکن است تیمین در RNA و یوراسیل در DNA نیز دیده شود.
انواع نوکلئوتیدها
-
-
گوانوزین تری فسفات گوانوزین دی فسفات گوانوزین مونو فسفات آدنوزین تری فسفات آدنوزین دی فسفات
-
نوکلئوزیدها
-
گوانوزین آدنوزین تیمیدین سیتیدین یوریدین
پیوند فسفودی‌استر
نوکلئوتیدها با پیوند اشتراکی فسفودی استر به هم متصل می‌شوند و رشته پلی‌نوکلئوتیدی را می‌سازند یا هر کدام از این رشته‌های پلی‌نوکلئوتیدی به تنهایی نوکلئیک اسید را می‌سازند مثل رنا یا به صورت دوتایی مقابل هم قرار می‌گیرند و دنا را ایجاد می‌کنند. پیوند فسفودی‌استر بین فسفات یک نوکلئوتید و گروه هیدروکسیل قند مربوط به نوکلئوتید دیگر شکل می‌گیرد
رشته DNA بسیار طولانی‌تر از تک رشته RNA است. این بدان دلیل است که هر رشته DNA در هر سلول حاوی طرح ژنتیکی کلی ارگانیسم‌ها است. دی اکسی ریبونوکلئیک اسید در درجه اول در هسته یافت می‌شود؛ با این حال DNA در یک نسخه بسیار کوتاه‌تر نیز می‌تواند در میتوکندری(mtDNA) وجود داشته باشد که ژن‌های لازم برای تولید آدنوزین تری فسفات(ATP)، مهم‌ترین منبع انرژی سلولی را تأمین می‌کند.
ما در سری مقاله‌های معرفی رشته‌ها برترین رشته‌های کنکور تجربی را به شما معرفی کردیم تا با توجه به علایق و توانایی‌های خود بهترین رشته را انتخاب کنید. در این سری مقاله‌‌ها به معرفی رشته پزشکی، معرفی رشته دندانپزشکی، رتبه قبولی پرستاری در کنکور تجربی و رتبه قبولی مامایی در کنکور تجربی پرداخیتم.
ساختار نوکلئیک اسیدها به شکل حلقوی و خطی
- حلقوی: دو انتهای رشته‌های پلی نوکئوتیدی با پیوند فسفودی استر به هم متصل می‌شوند مانند دنا در باکتری‌ها
- خطی: گروه فسفات در یک انتها و گروه هیدروکسیل (OH) در انتهای دیگر آزاد است.
ساختار دنا
دنا یک مارپیچ دو رشته‌ای است که به دور یک محور فرضی پیچیده شده است و ساختار مارپیچ دور رشته‌ای را ایجاد کرده است. این مولکول دو ستون دارد که از قند و فسفات تشکیل شده و در بین این ستون‌ها پیوند هیدروژنی بین بازهای آلی قرار گرفته است. پیوند هیدروژنی میان نوکلئوتیدها است و یا سه تایی یا دو تایی است. میان گوانین و سیتوزین سه تایی است و در بین بقسه بازهای آلی دوتایی است
در DNA آدنین تنها با تیمین پیوند می‌یابد و سیتوزین فقط می‌تواند با گوانین پیوند برقرار کند. این امر باعث ایجاد جفت بازهای نیتروژنی با طول یکسان و یک تصویر آینه‌ای در رشته‌های مخالف می‌شود. شکل مارپیچ دو رشته‌ای در دنا ناسی از شکل نوکلئوتیدهای آن است و هنگامی که مولکول‌های نامتقارن رو به روی هم قرار می‌گیرند باعث ایجاد این مارپیچ می‌شوند.
انواع RNA
RNA با توجه به نقش خاص خود در سلول چهار شکل اصلی دارد. این انواع شامل موارد زیر است:
- ار ان ای پیام رسان(mRNA)
- ار ان ای انتقال دهنده(tRNA)
- RNA ریبوزومی (rRNA)
- RNA غیرکد کننده(nCRNA)
در این مقاله درمورد ساختار نوکلئیک اسیدها صحبت کردیم. همان طور که اشاره کردیم این بخش اهمیت بالایی دارد پس به خوبی آن را مطالعه کنید. اگر می‌خواهید زیست خود را در کنکور به درصد بالایی برسانید باید از دبیران جوان و با استعداد کمک بگیرید در همین جهت آقای حمیدرضا زارع پکیج‌هایی مناسب کنکور برای شما فراهم دیده‌اند تا زیست شناسی کنکور را به بهترین روش بخوانید. پکیج زیست دوازدهم زیست را به شکل کاملا مفهومی و مناسب کنکور تدریس شده است شما می‌توانید این پکیج و پکیج‌های دیگر را در سایت زیست پلاسم مشاهده کنید.
