زیست در کنکور، بخاطر دارا بودن ضریب بالا در آزمون سراسری رشتۀ تجربی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. با وجود زمانی بسیاری زیادی که دانش آموزان معمولا برای مطالعۀ این درس اختصاص میدهند، نتیجه ها زیاد مطلوب نیست. طبق آمارها فقط کمتر از 9 درصد از دانش آموزان رشتۀ تجربی، زیست کنکور را بالای 50 درصد پاسخ میدهند. زیرا نحوه خواندن مفهومی زیست را بلد نیستند.
یکی از مشکلات اصلی دانش آموزان در تست زدن این است که، مفهوم صورت سوال را به خوبی درک نمی‌کنند و یا بین گزینه‌ها شک می‌کنند. این مشکل نمایانگر عدم یادگیری مفهومی درس زیست است. در صورتی که نحوه خواندن مفهومی زیست را ندانند، بالطبع نکات کلیدی بسیاری را هم نمی‌دانند. اولین قدم برای دانش‌آموزان جهت درک درست سوال و تشخیص گزینه صحیح این است، که نکات و مفاهیم کتاب درسی را به خوبی درک کرده باشند.
زیست درسی حفظی و مفهومی است!
بخش حفظی زیست شناسی
بخش حفظی زیست که از نام آن مشخص است، دانش‌آموزان باید متن کتاب درسی و شکل ها را کاملا به ذهن بسپارند. باید به قیدها و کلمات کلیدی و شکل های کتاب درسی که در متن وجود دارد، توجه بسیار کنند. توجه و دقت به این موارد موجب تشخیص صحیح گزینه های تست کنکور می‌شود.
بخش مفهومی زیست شناسی
نحوه خواندن مفهومی زیست مشکل اساسی بسیاری از دانش‌آموزان کنکور تجربی است. با وجود اینکه دانش‌آموزان بار‌ها شنیده اند که برای پاسخ گویی به تست های زیست شناسی کنکور نیازمند یادگیری مفهومی زیست هستند؛ اما هرگز نحوه خواندن مفهومی زیست را به درستی نیاموخته اند.
اگر بخواهیم مختصر و دقیق مفهومی خواندن را معنی کنیم، باید بگوییم: مفهومی خواندن یعنی علت ها را پیدا کردن. در واقع برای مفهومی خواندن زیست شناسی، باید به دنبال پاسخ سوالات زیر باشید:
- چرا یک فرآیند انجام می‌شود؟
- چگونه یک فرآیند انجام می‌شود؟
- چه زمان‌هایی یک فرایند انجام می‌شود؟
- این فرآیند چه ویژگی‌هایی دارد؟
- چه عواملی باعث بیشتر انجام شدن یک فرآیند می‌شود؟
- چه عواملی باعث مهار یک فرآیند می‌شود؟
- و در نهایت یک فرایند چه نتیجه‌های دارد؟
نحوه خواندن مفهومی زیست
تا اینجا متوجه اینکه نحوه مفهومی خواندن فقط به خواندن و حفظ کردن یک مطلب نیست، شده اید. برای مفهومی خواندن باید همۀ جوانب یک موضوع را در نظر بگیریم. در مفهومی خواندن هر جمله کتاب را باید با دقت بخوانید، کلمات کلیدی و مهم متن را پیدا کنید، و با مطرح کردن سوالات بالا مفهوم هر عبارت را بررسی کنید. سپس مطلب مورد نظر را با مطالبی که قبلاً خوانده‌اید، ارتباط دهید(حتی تفاوت‌ها و شباهت‌ها را پیدا کنید).
نتیجه مفهومی خواندن زیست این است که بدانید، هر فرآیندی که انجام شده است، از کجا شروع شده است، درحین آن چه اتفاقاتی برای آن رخ می‌دهد و نهایتاً چه نتیجه‌های دربرخواهد داشت.
در حفظی خواندن زیست هیچ یک از این موارد در نظر گرفته نمی‌شود. دانش‌آموزانی که هنگام دیدن تست های کنکور تصور می‌کنند، سوالات خارج از کتاب هستند، نکات زیست را به صورت مفهومی نیاموخته اند. طراحان سوالات کنکور حتما تست ها را متفاوت از متن کتاب و به جهت به چالش کشیدن دانش‌آموزان طراحی می‌کنند، در صورت عدم خواندن مفهومی زیست، داوطلبان قادر به پاسخگویی به تست ها نخواهد بود.
تمام مطالب زیست شناسی به نوعی مفهومی هستند؛ اما برخی از مبحث های بسیار مفهومی تر هستند. این بخش ها به صورت پراکنده در فصل‌های مختلف هر سه پایه زیست شناسی قرار دارد. دانش‌آموزان نیاز به یادگیری کامل و دقیق این مباحث دارند. این مباحث عبارتند از:
- حجم‌های تنفسی در فصل تبادلات گازی
- مبحث نوار قلب در فصل گردش مواد زیست دهم
- مفاهیم مربوط به کروموزوم و تقسیم یاخته در فصل 6 و 7 زیست یازدهم
- بسیاری از فصول پایه دوازدهم بشدت مفهومی بوده و یادگیری نکات و فرآیندهای آنها به شدت اهمیت دارد.
جهت یادگیری نحوه خواندن ترکیبی زیست شناسی به مقاله مربوطه مراجعه کنید.
مراحل مفهومی خواندن زیست کنکور
- در اولین مرحله نحوه خواندن مفهومی زیست به یک آموزش مفهومی نیاز است.
اهمیت آموزش برای دانش‌آموزان پوشیده نیست، چرا که با یک آموزش حرفه‌ای مفاهیم و نکات را سریع یاد می‌گیرند. یک آموزش اصولی و مفهومی دانش‌آموزان را از ساعت‌ها وقت گذاشتن و خواندن کتاب‌های متعدد کمک درسی و آزمون و خطا بی نیاز می‌کند. دانش‌آموزان با استفاده از تجربه‌ها و آموزش‌های یک استاد مفاهیم و نکات را می‌آموزند و مسیر را به اشتباه نمی‌روند.
- استفاده از کتب کمک درسی و منابع استاندارد
کتاب‌های کمک درسی معتبر و استاندارد، به دلیل توضیحات جامع‌تری که نسبت به کتاب‌های درسی دارند، میتوانند در درک مفاهیم بسیار کمک کننده باشند.
- با تست زدن، یاد بگیرید
بسیاری از دانش‌آموزان تصور می‌کنند تنها راه یادگیری خواندن درسنامه است. به این مسئله توجه داشته باشید که تنها خواندن مطالب کتاب درسی صرفا باعث می‌شود که ذهن به مطالب قبلی عادت کند. در نتیجه ذهن تقویت و درگیر چالش نمی‌شود. در نتیجه یادگیری بیشتری نیز اتفاق نمی‌افتد.
دانش‌آموزان باید با حل تست‌های آموزشی و سنجشی، دائما ذهن خود را به چالش در بیاورند. در زیست شناسی،با تست زدن است یادگیری دانش‌آموزان کامل می‌شود. مطالب در ذهن‌شان تثبیت می‌شود. (دقت کنید که از حفظ کردن سوالات یا پاسخنامه به‌شدت پرهیز کنید. سعی کنید از ذهن و آموخته‌های خود استفاده کنید.)
- سوال طرح کنید
دانش‌آموزان در هنگام مطالعه (بخصوص در مرورهای دوم و سوم)، باید خود را به جای طراح سوال بگذارند. سپس ببینند یک طراح چگونه می‌تواند از آن مطلب سوال طراحی کند. به نکاتی چون، تغییراتی در جمله که می‌تواند مفهوم را تغییر دهد و یا غلط کند. این پیش‌بینی‌ها در زمان حل تست به شدت به دانش‌آموزان کمک خواهد کرد.
- از شتابزدگی در یادگیری پرهیز کنید
دانش‌آموزان باید سعی کنند که مطالب را به صورت کامل یاد بگیرند و در یادگیری عجله نکنند. نکات مهم را مشخص کنند(بخصوص در مطالعه اول و دوم). این عمل باعث می‌شود که مفاهیم از حافظۀ کوتاه مدت به حافظۀ بلند مدت منتقل شود. برای تثبیت مطالب در حافظۀ بلندمدت فقط کافی است، مرورهای منظم و به موقع داشته باشند.
نکته آخر
باید به این نکته توجه داشت، که با یادگیری مفهومی زیست شناسی،سرعت مرور کردن بسیار زیاد می‌شود. سرعت زیاد در زمان مرور، زمان بیشتری برای تست زدن در اختیار شما قرار می‌دهد. با توجه به این نکته که سرعت خیلی پایین موجب می‌شود، دانش‌آموزان به بودجه بندی آزمونها نرسند. در نتیجه بودجه بندی آزمونها نرسید باید سعی کنند، بین یادگیری با کیفیت و سرعت و حجم مطالب یک تعادل خوب برقرار کنند.
در راستار نحوه خواندن مفهومی زیست و رسیدن به رتبه خوب در کنکور تجربی گروه آموزشی زیست پلاسم با ارائه دوره های آموزشی مفهومی و جامع در کنار شما داوطلبان عزیز است.
