در این بخش میخواهیم به یکی دیگر از اندام حس ویژه که در درک شنوایی نقش دارد یعنی ساختار گوش زیست یازدهم بپردازیم. گوش انسان اندام شنوایی و تعادلی است که با انتقال(یا تبدیل امواج صوتی به تکانههای الکتروشیمیایی) صدا را تشخیص و تحلیل میکند و حس تعادل را در ما ایجاد میکند. با ما همراه باشید تا مهمترین نکات این بخش را توضیح دهیم.
ساختار گوش زیست یازدهم
گوش به عنوان گیرنده و فیلتر عمل میکند که در آن محرکهای شنوایی به اطلاعات تبدیل میشوند که توسط مغز رمزگشایی میشوند. بنابراین، عملکردهای اصلی انجام شده توسط گوش تشخیص، انتقال و تبدیل اصوات به تکانههای الکتریکی است. گوش دارای سه قسمت است که شامل گوش داخلی، میانی و بیرونی که بخشهای اصلی هستند میشود. بخشهای دیگر را نیز به شما معرفی خواهیم کرد.
ساختار گوش بیرونی
گوش بیرونی قسمتی از ساختار گوش زیست یازدهم است که شامل لاله گوش و مجرای گوش میشود. لاله گوش وظیفه جمع آوری امواج صوتی موجود در محیط و انتقال آن به مجرای گوش را دارد. مجرای گوش نیز وظیفه دارد که امواج صوتی وارد شده از طریق لاله گوش را به گوش میانی منتقل کند. در انتهای مجرای گوش پرده صماخ قرار دارد که در بخشهای اصلی گوش قرار نگرفته است و در واقع مرز بین گوش بیرونی و گوش میانی میباشد.
در مجرا گوش غدد برون ریزی وجود دارد که موادی ترشح میکند که نقش حفاظتی دارند. علاوه بر این غدهها موهای کرک مانندی نیز در مجرای گوش وجود دارد که آنها هم نقش حفاظتی دارند. گوش جز خط اول دفاعی بدن نیز است.(به طور غیر اختصاصی از ورود عوامل خارجی به گوش جلوگیری میکنند.)
استخوان گیجگاهی در محافظت از بخش انتهایی مجزای گوش و تمامی قسمتهای گوش میانی و درونی نقش دارد. این استخوان از هیچ یک از نقاط لاله گوش محافظت نمیکند. لاله گوش از بخشها و بافتهای متفاوتی شامل پوست(بافت پوششی)، غضروف(بافت پیوندی) و چربی(بافت پیوندی) میشود.
گوش میانی
یکی دیگر از قسمتهای ساختار گوش زیست یازدهم را گوش میانی تشکیل میدهد. گوش میانی دو وظیفه اصلی دارد که شامل انتقال لرزش موج صوتی از گوش بیرونی به درونی و یکسان سازی فشار هوا در دوطرف پرده صماخ به سمت شیپور استاش است. گوش میانی شامل 3 استخوان میشود. استخوان چکشی زائدهای دارد که به وسط پرده صماغ متصل است و به همین دلیل به آن چکشی میگویند. وظیفه استخوان چکشی دریافت لرزش موج صوتی از پرده صماخ و انتقال آن به استخوانهای سندانی و رکابی است.
استخوان سندانی استخوان میانی است، از قسمت ضخیم با استخوان چکشی و از قسمت نازک با استخوان رکابی مفصل دارد. وظیفه استخوان سندانی دریافت لرزش موج صوتی از استخوان چکشی و انتقال آن به استخوان رکابی است. استخوان رکابی شبیه رکاب اسب است که کف آن روی دریچه ی بیضی قرار دارد و وظیفه آن دریافت لرزش موج صوتی از استخوان سندانی و انتقال آن به دریچه بیضی است. دریچه بیضی پردهای نازک است که از سمت بیرون به کف استخوان رکابی متصل است و از سمت داخل گوش با مایع بخش حلزون گوش متصل است. با لرزش استخوان رکابی دریچه بضی میلرزد و مایع درون حلزون گوش را میلرزاند.
شیپور استاش
برای این که پردهی صماخ به خوبی مرتعش شود باید فشار هوا در دو طرف پردهی صماخ( جلو و پشت) برابر باشد. هوای جلوی پردهی صماخ همان هوای بیرون است که از مجرای گوش وارد گوش میشود. شیپور استاش هوای محیط جدید را توسط دهان و حلق دریافت میکند و به پشت پردهی صماخ میبرد و هوای قبلی پشت پردهی صماخ را از طریق دهان و حلق خارج میکند.
نکته: به حلق ۶ مجرا مرتبط میشود که شامل دهان، بینی، مری، نای و دو عدد شیپور استاش میشود.
گوش درونی
گوش درونی از دو بخش حلزونی و دهلیزی تشکیل شده است. بخش حلزونی از سه محفظه تشکیل شده است که به صورت طولی در کنار هم قرار گرفته اند. درون هر کدام از این محفظهها توسط مایعی پر شده است. محفظهها شامل محفظه بالا، پایین و میانی میشوند که محفظه بالا و پایین به محفظه میانی راهی ندارند؛ اما محفظهی بالایی و پایینی در انتها با هم در ارتباط اند. دریچه ی بیضی در قاعدهی محفظهی بالایی قرار دارد. در حلزون گوش تعداد یاختههای پوششی از تعداد گیرندههای مژک دار بیشتر است.
بخش دهلیزی شامل 3 مجرای نیم دایره و عمود برهم است. دارای سلولهای مژکداری است که درون ماده ژلاتینی قرار دارند و نقش تولید پیام موقعیت سر و ارسال آن به مغز به ویژه مخچه(مرکز تعادل) را دارد. مژک های گیرنده ی شنوایی در تماس با ماده ی ژلاتینی اند.اما مژک های گیرنده ی تعادل درون ماده ی ژلاتینی قرار دارند. اختلال در بخش دهلیزی گوش باعث سرگیجه و عدم تعادل میشود. تعادل فقط توسط دهلیز گوش برقرار نمیشود بلکه مغز از قسمتهای دیگر نیز پیام دریافت میکند.
در این مقاله درمورد ساختار گوش زیست یازدهم، قسمتهای مختلف گوش و وظیفه آن صحبت کردیم. در مقالههای سایت زیست پلاسم به طور تخصصی بخشهایی از زیست سه پابه را تدریس میکنیم. یکی دیگر از اندامهای حس ویژه یعنی چشم، ساختار چشم و آشنایی با بیماریهای چشم و انواع گردش خون در زیست یازدهم میتوانید به مقالههای مربوطه مراجعه کنید.